سیستم بهایابی برمبنای فعالیت (Activity Based Costing)

 

 

در وضعیت رقابتی موجود بین شرکت ها و نیز وضعیت نامناسب بودجه و کمبود منابع در سازمان های دولتی، یکی از عوامل مهم برتری نسبت به رقبا و نیز مدیریت منابع مالی و مدیریت وجوه نقد، کاهش و مدیریت بهای تمام شده محصولات و خدمات می باشد. این مهم با کاهش و مدیریت هزینه­ها در سازمان و استفاده بهینه از منابع و امکانات حاصل می شود. اما در حال حاضر، به دلیل ضعف­های موجود در سیستم­های به کارگرفته شده در سازمان ها، دسترسی به این اطلاعات ممکن نیست. طبق اصول و روش­های حسابداری مدیریت استراتژیک، یک سازمان نیازمند سیستمی است که اطلاعات مدیریت را فراهم سازد و علاوه بر عدم پیچیدگی، کم هزینه بوده و بیشترین اطلاعات از فرآیندها، فعالیت­ها وخدمات را به مدیران ارائه دهد.

از سوی دیگر مجلس شورای اسلامی در بند «ز» تبصره «یک» قانون بودجه سال 1381 و جزء 2 بند «ب» تبصره 4 قوانین بودجه سال های 1382 و 1383 و مواد 138 و 144 قانون توسعه برنامه چهارم و نیز مقررات دیگر، دولت را ملزم کرده است که برای اصلاح نظام بودجه ریزی از روش موجود به روش هدفمند و عملیاتی و به صورت قیمت تمام شده خدمات اقدام کند.

شرکت راهکار مدیریت منابع مانی با طراحی سیستم های بهایابی و بودجه ریزی عملیاتی در تحقق این مهم به یاری سازمانها و مراکز دولتی شتافته شده است. سیستم بهایابی مانی با کمک روش بهایابی ABC  یا همان بهایابی برمبنای فعالیت، یا بهای تمام شده محصولات و خدمات سازمان را محاسبه می نماید. البته شرکت های خصوصی نیز به راحتی می توانند بهای تمام شده محصولات، خدمات و پروژه های خود را بوسیله ماژول بهایابی بر مبنای فعالیت محاسبه نمایند.

در سیستم بهایابی مانی، هزینه­ها از منابع به فعالیت­ها و از فعالیت­ها به اهداف عملکردی سازمان مانند محصولات و خدمات تخصیص می یابد. این سیستم از جمله سیستم­های مدرن بهایابی محصولات و خدمات است که نیاز شرکت­ها و سازمان­ها در جهت محاسبه دقیق و صحیح بهای تمام شده محصول، بهبود کیفیت فرایند تولید، حذف فعالیت­های زائد، شناسایی فعالیت­های ارزشمند و سنجه­های هزینه و تعیین راهبردهای تجاری را تامین می نماید.

سیستم بهایابی مانی به شناسایی و حذف فعالیت­هایی می­پردازد که هزینه محصول را بالا می­برند، بدون آن که ارزش افزوده­ای برای محصول ایجاد نماید. هزینه­های بدون ارزش افزوده، هزینه آن گروه از فعالیت­هایی است که می­توان آن را حذف کرد، بدون آنکه در کیفیت عملکرد، خدمات یا ارزش آن تغییری ایجاد شود. سیستم بهایابی بر مبنای فعالیت، از لحاظ مفهومی دقت در تخصیص هزینه­های غیرمستقیم یعنی هزینه­های سربار را که مستقیماً قابل ردیابی به محصول نبوده اما قابل ردیابی به فعالیت­هاست، را افزایش می­دهد.

 

برخی از قابلیت های سیستم بهایابی

 

تعاریف پایه و ایجاد مدل های هزینه :

  • تعریف اقلام هزینه و منابع (Resource)
  • تعریف فرآیندها و فعالیت‌ها (Activity)
  • تعریف خدمات، برنامه‌ها و /اهداف راهبردی (Cost Object)
  • قابلیت تعریف ماژول‌های بیشتر در جهت شخصی سازی مدل هزینه
  • تعریف محرک منابع (Resource Driver)
  • تعریف محرک فعالیت (Activity Driver)
  • استفاده از ویرایشگر فرمول توسط کاربر جهت تعریف محرک‌های محاسباتی
  • تعریف سازمان‌ها و واحدهای وابسته
  • تعریف سناریوهای متنوع هزینه‌ای
  • تعریف دوره‌های زمانی مختلف جهت محاسبات مدل
  • تعریف ویژگی‌های فعالیت‌ها، موضوعات هزینه و اقلام هزینه ‌

انتساب ها

  • انتساب منابع به فعالیت‌ها
  • انتساب فعالیت‌ها به موضوعات هزینه
  • انتساب فعالیت‌ها به فعالیت‌های دیگر
  • انتساب هزینه‌های مستقیم به موضوعات هزینه
  • انتساب فعالیت‌ها به خدمات
  • انتساب خدمات به برنامه‌ها
  • انتساب برنامه‌ها به اهداف راهبردی
  • انتساب مجدد منابع (Resource Reallocation)
  • قابلیت انتساب هزینه بین سازمان‌ها
  • قابلیت انتساب هزینه بین ترکیبات هزینه‌ای

موتورهای محاسباتی (Calculation Engine)

  • محاسبه بهای تمام شده فعالیت‌ها، خدمات، برنامه‌ها و اهداف راهبردی
  • محاسبه بهای تمام شده یک واحد خدمت ارائه شده/ یک واحد محصول تولید شده
  • محاسبه هزینه سربار هر فعالیت
  • محاسبه هزینه مستقیم هر فعالیت
  • تسهیم هزینه ها با روش دوطرفه ریاضی – Reciprocal Allocation
  • بخش مدیریت منابع درآمدی
  • تعریف سرفصل‌های درآمدی
  • تعریف سناریوهای مختلف درآمدی
  • محاسبه درآمد در سناریوهای مختلف و دوره‌های زمانی انتخاب شده
  • قابلیت کپی یک سناریو به سناریوهای مختلف
  • تحلیل سناریوهای مختلف با استفاده از روش What-If Analysis
  • ارائه تحلیل‌های ردیابی (Traceability)
  • قابلیت طراحی و اجرای مدل‌های مختلف هزینه‌یابی علاوه بر هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت برای مواجهه با محیط‌های مختلف کاری و تجاری

 

 

 

مراحل اجرای سیستم بهایابی  

هنگام اجرای این سیستم باید سعی شود هزینه­های مستقیم و غیرمستقیم مربوط به اهداف هزینه به صورت دقیق مشخص شود. اهداف هزینه همان هدف نهایی سیستم است که تعیین بهای تمام شده محصول، خدمت، مشتری و غیره می­باشد. هزینه­های مستقیم به تسهیم نیازی ندارند و مستقیما به اهداف هزینه اختصاص می­یابند. اما هزینه­های غیرمستقیم (سربار) باید به دقت بررسی و دسته بندی شوند و تا آنجا که ممکن است این هزینه­ها را از حالت کاملا غیرمستقیم به نسبتا مستقیم تبدیل نمود. باقیمانده هزینه­های سربار که قابلیت تبدیل به هزینه­های مستقیم را ندارند، باید در نهایت به اهداف هزینه تسهیم نمود.

این سیستم دارای مراحل زیر می­باشد:

گام اول: تعیین هزینه­های مستقیم

  1. شناسایی اهداف هزینه: موضوع هزینه عبارتست از آنچه که یک سیستم هزینه­یابی بر مبنای فعالیت در پی اندازه­گیری آن می­باشد. محصول، خدمت، مشتری و غیره
  2. شناسایی هزینه­های مستقیم (مواد اولیه، کار مستقیم و غیره) مربوط به اهداف هزینه

گام دوم: تخصیص هزینه منابع به فعالیت­ها (تخصیص اولیه)

  1. شناسایی فعالیت­های مربوط: مجموعه کارهایی که در سازمان انجام می­شود و شامل اقدامات، حرکات و جزییات کار است.
  2. شناسایی منابع مربوط به هر فعالیت: منابع سازه­های اقتصادی هستند که برای انجام فعالیت­ها مصرف می­شوند.
  3. شناسایی سنجه­های هزینه منابع: سنجه هزینه معیاری است که بوسیله آن منابع مصرف شده بابت هر فعالیت تعیین می­شود.
  4. تخصیص هزینه غیرمستقیم منابع به فعالیت­های شناسایی شده: بر اساس سنجه­های هزینه انجام می­شود.

گام سوم: تخصیص هزینه فعالیت­ها به اهداف هزینه (تخصیص ثانویه)

  1. تشکیل مخزن فعالیت: از تجمع چند مرکز فعالیت که معمولا دارای فعالیت همگن هستند بدست می­آید.
  2. تعیین سنجه هزینه مربوط به فعالیت­ها: این سنجه­های هزینه چگونگی افزایش هزینه­های مرتبط با اهداف هزینه را بر اثر تغییر فعالیت­ها اندازه­گیری می­کند.
  3. تسهیم هزینه به عنوان فعالیت به اهداف هزینه: با کمک سنجه­های بالا صورت می­پذیرد.

گام چهارم:

  1. محاسبه نرخ سربار هر واحد از اهداف هزینه
  2. محاسبه هزینه­های مستقیم و غیرمستقیم اهداف هزینه

گام پنجم:

  1. محاسبه بهای تمام شده محصول/خدمت به تفکیک
  2. استخراج انواع گزارشات مورد نیاز

 

 

 

 

 

 

مزایای سیستم بهایابی  

  1. شناسایی و محاسبه دقیق­ بهای تمام شده و در نتیجه سود ناخالص هر محصول/خدمت
  2.  تفکیک فعالیت­های دارای ارزش افزوده از فعالیت­های فاقد ارزش افزوده، در نتیجه امکان حذف فعالیت­های بی­فایده که با این کار می­توان برنامه­های سازمان را به سمت محصولات و خدمات سودآور گسترش داد.
  3.  امکان تهیه و ارائه بودجه­های صحیح
  4. این سیستم با استفاده از ردیابی هزینه­های عملیاتی به فعالیت­های خدماتی و پشتیبانی، اطلاعات اقتصادی مهم و حیاتی را جهت تصمیم­گیری مدیران فراهم می­کند.
  5.  سیستم بهایابی مانی بر اندازه­گیری هزینه­های ناشی از ظرفیت تاکید دارد، سیستم­های سنتی نه تنها در اندازه­گیری هزینه­های ظرفیت بلا استفاده ناتوان است بلکه در واقع این هزینه­ها را از مدیران پنهان می­کنند.
  6.  با استفاده از سیستم بهایابی مانی کارایی و اثربخشی ناشی از ترکیب بهتر محصولات/خدمات و تاکید بر پیشرفت و ترقی آنها به دست می­آید.
  7.  امکان کنترل دقیق عملیات کنونی شرکت و برنامه­ریزی موثر برای آینده
  8.  امکان ارزیابی صحیح­تر عملکرد مالی و عملیاتی مدیران
  9.  بهبود مستمر سازمان

 

 

 
   

 

 

 
   

اهداف سیستم بهایابی  

  1. فراهم کردن اطلاعات درباره فعالیت­ها با هدف حذف فعالیت­های اضافی
  2. فراهم کردن اطلاعات درباره فعالیت­های بدون ارزش افزوده و کاهش هزینه­ها از طریق حذف این فعالیت­ها (در صورت امکان)
  3. فراهم کردن اطلاعات برای کارشناسان طراح به منظور انتخاب طرح محصول/خدمت با بالاترین کیفیت و پایین­ترین هزینه
  4. فراهم کردن اطلاعات درباره انتخاب بازار
  5. فراهم کردن اطلاعات به منظور تدوین راهبرد قیمت گذاری
  6. فراهم کردن اطلاعات و محاسبه دقیقتر هزینه و سودآوری محصولات/خدمات
  7. محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات سازمان ها و شرکت ها بر اساس آخرین روش های جهانی شناخته شده
  8. فراهم کردن انواع گزارشات بهایابی مورد نیاز مدیریت

 

 

 

 

 

 چند نمونه از تصاویر نرم افزار بهایابی