وبلاگ هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟ معرفی مزایا و ویژگی‌های هزینه یابی ABC

هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟ معرفی مزایا و ویژگی‌های هزینه یابی ABC

1402/02/25

هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟ در دوره‌ای که تغییرات رفتار بازار، شیوه‌های سنتی بها یابی را به کلی منسوخ کرده است، چه روشی را می‌توان جایگزینی برای آن دانست؟ و با توجه به رقابت بازار، سیستم‌های هزینه یابی چگونه می‌توانند برای تصمیم‌گیری قاطع مدیران و حفظ سودآوری کسب‌وکار کمک کننده باشند؟ برای پاسخ به این سوالات، در ادامه این مقاله همراه سیاق باشید.

هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC چیست؟

تفاوت هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC و هزینه یابی سنتی

تاریخچه‌ هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC

مزایای هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC چیست؟

معایب هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC چیست؟

مباحث کلیدی در هزینه یابی ABC

مراحل تخصیص هزینه در سیستم ABC چگونه است؟

تفاوت اصلی بها یابی در شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های بازرگانی

نرم افزار هزینه یابی چگونه به کسب‌وکارها کمک می‌کند؟

نرم افزار هزینه یابی ABC برای چه کسب‌وکارهایی مناسب‌تر است؟

 

نرم افزار هزینه یابی ABC سیاق

 

هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) چیست؟

هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (Activity-Based Costing) یا به اختصار ABC یک روش هزینه یابی است که در آن، هزینه‌ها براساس فعالیت‌هایی که برای تولید محصولات و خدمات انجام می‌شوند، تخصیص داده می‌شوند. در هزینه یابی به روش ABC، هزینه‌ها ابتدا به فعالیت‌های مختلفی که در تولید محصولات و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند، تخصیص داده می‌شوند. سپس هزینه‌های مربوط به هر فعالیت، براساس میزان استفاده آن فعالیت در تولید محصولات و خدمات، به محصولات و خدمات مختلف تخصیص داده می‌شود.

به بیان ساده تر، هزینه یابی بر مبنای فعالیت روشی است که بر اساس آن، هزینه نهایی محصولات و خدمات به‌عنوان جمع هزینه فعالیت‌هایی که برای ارائه آن‌ها انجام می‌شود، به‌دست می‌آید.

این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا هزینه‌ خود را برای هر محصول و خدمت به دقت تراز کنند و بهترین تصمیمات را در زمینه مدیریت هزینه‌‌های خود بگیرند. هدف هزینه یابی ABC ارائه چشم اندازی دقیق‌تر و روشن‌تر از هزینه‌ تولید محصولات و خدمات به شرکت‌ها در جهت اخذ بهترین تصمیمات در زمینه مدیریت هزینه‌ است. به دلیل استفاده از مبنای تسهیم هزینه متناسب با هر فعالیت، هزینه یابی ABC به سادگی قادر به محاسبه بهای تمام شده تولید و خدمات است و می‌تواند منجر به ارائه خدمات و محصولات بهتر و هزینه‌ کمتر شود.

تفاوت هزینه یابی بر مبنای فعالیت و هزینه یابی سنتی

سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در تخصیص هزینه‌های غیرمستقیم به محصولات یا خدمات، به صورت منطقی‌تر و دقیق‌تر از روش هزینه‌یابی سنتی عمل می‌کند. در هزینه‌یابی سنتی، هزینه‌های غیرمستقیم بر اساس عاملی که معمولا ارتباطی با نوع و سطح تصرف ندارد، مثل هزینه کار مستقیم، ساعت کار لازم برای تولید یک واحد محصول یا تعداد روزهای صرف شده برای تولید محصول، تخصیص می‌یابند. اما این عوامل نمی‌توانند دلیل دقیق و کاملی برای هزینه‌های غیرمستقیم ارائه دهند. هزینه‌یابی سنتی بهترین استفاده را در صورتی دارد که هزینه‌های غیرمستقیم در مقایسه با هزینه‌های مستقیم تولید، پایین باشد.

 مشکل شیوه سنتی در آن است که تغییراتی که در مبنای تخصیص هزینه رخ می‌دهد با تغییرات تخصیص هزینه، منطبق نیست. اما در هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC)، هزینه‌های غیرمستقیم بر اساس فعالیت‌هایی که برای تولید محصول یا ارائه خدمات لازم است، تخصیص داده می‌شود. به عبارت دیگر،ABC  از تمام فعالیت‌هایی که برای تولید محصول یا ارائه خدمات مورد نیاز است، به عنوان مبنای تخصیص هزینه استفاده می‌کند. این روش باعث می‌شود که تخصیص هزینه به محصولات یا خدمات دقیق‌تر و عادلانه‌تر باشد و مدیریت هزینه‌ها بهتر از شیوه سنتی انجام شود.

هزینه یابی بر مبنای فعالیت

تاریخچه‌ هزینه یابی مبنی بر فعالیت ABC

هزینه یابی بر مبنای فعالیت در دهه ۱۹۸۰ میلادی برای اولین بار توسط روبین کوپر (Robin Cooper) و رابرت کاپلان (Robert Kaplan) در دانشکده مدیریت هاروارد مطرح شد. این روش به عنوان یک ابزار مدیریتی برای بهبود دقت در تخصیص هزینه مختلف به محصولات و خدمات، توسعه یافت.

در دهه ۱۹۵۰ نیز شرکت‌های بزرگ صنعتی آمریکایی از این روش به صورت محدود استفاده می‌کردند، اما پژوهش‌های انجام شده توسط دانشمندان هاروارد، نقطه عطفی در پیشبرد روش هزینه یابی ABC به‌عنوان یکی از بهترین روش‌های بها یابی، ایجاد کرد.

رابرت کاپلان و روبین کوپر در مطالعات خود، به علت ناکارآمدی و عدم توانایی روش‌های سنتی بها یابی به‌خصوص برای ارزیابی مقدار واقعی هزینه‌ غیرمستقیم، اقدام به پیشنهاد این روش نمودند. آن‌ها در پژوهش‌های خود، سه عامل مستقل را که موجب اجرای روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت می‌شوند، شناسایی کردند. این سه عامل عبارتند از:

  • تغییرات ساختار هزینه‌:

واقعیت این است که ساختار هزینه‌ در 50 سال گذشته به طور قابل توجهی تغییر کرده است. در گذشته، هزینه‌ نیروی کار 50% از کل هزینه‌ محصولات را تشکیل می‌داد، و پس از آن مواد اولیه ۳۵ درصد و هزینه سربار ۱۵ درصد بود. امروزه غیرمعمول نیست که هزینه‌ سربار 60 درصد هزینه‌ محصول، مواد خام به‌طور متوسط ​​30 درصد و هزینه‌ نیروی کار کمتر از 10 درصد باشد (در سازمان‌های خدماتی و دولتی هزینه‌ سربار بیشتر نیز هست). به همین دلیل است که استفاده از تعداد ساعات کاری برای تخصیص هزینه‌ تا اواسط قرن بیستم منطقی بود، اما امروزه با توجه به ساختار هزینه‌ کنونی معنایی ندارد.

  • رقابت:

تعداد و کیفیت رقبای کسب‌وکار در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی تغییر کرده است، این امر باعث کاهش مارژین(حاشیه سود) هزینه‌ در سال‌های پیاپی و افزایش اهمیت کنترل هزینه‌ شده است. در این زمینه، اجرای روش هزینه یابی ABC توانایی کنترل بهتر هزینه‌ را امکان پذیر می‌کند و رقابت‌پذیری را به دلیل پیش‌بینی بهتر سود افزایش می‌دهد.

  • کاهش هزینه پیاده‌سازی:

به لطف پیشرفت‌ها و در دسترس بودن گسترده‌ی فناوری اطلاعات، هزینه پیاده‌سازی و اندازه‌گیری سیستم هزینه یابی ABC به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. در گذشته، هزینه بالای پیاده‌سازی یک سیستم موثر ABC، آن را فقط برای شرکت‌های بزرگ امکان‌پذیر می‌کرد.

 

مزایای هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟

  • محاسبه دقیق‌تر هزینه محصول: هزینه یابی بر مبنای فعالیت هزینه‌ غیر مستقیم را براساس فعالیت‌هایی که باعث ایجاد آن هزینه‌ می‌شود، به محصولات یا خدمات اختصاص می‌دهد که منجر به محاسبه دقیق‌تر هزینه محصول می‌شود.
  • کنترل بهتر هزینه‌ها: هزینه یابی ABC درک بهتری از هزینه‌های مرتبط با فعالیت‌های خاص را فراهم می‌کند و با شناسایی و حذف فعالیت‌های غیر ضروری، کنترل هزینه را امکان پذیر می‌کند.
  • بهبود تصمیم‌گیری: اطلاعات دقیق از هزینه‌های محصول تولید شده توسط بها یابی برمبنای ABC به تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد قیمت‌گذاری، اجزای تشکیل‌دهنده محصول و فرایند تولید کمک می‌کند.
  • افزایش شفافیت: هزینه یابی ABC شفافیت بیشتری را در تخصیص هزینه فراهم می‌کند و به شناسایی فرایندهای قابل تغییر برای کاهش هزینه‌ی تولید کمک می‌کند.
  • بهبود سودآوری: هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC، با ارایه اطلاعات دقیق‌تری از هزینه‌ تولید و شناسایی محصولات یا خدمات سودآور و حذف محصولات ضررده به افزایش بهره‌وری کسب‌وکارها کمک می‌کند.
  • تخصیص بهتر منابع: هزینه یابی ABC درک بهتری از استفاده از منابع فراهم می‌کند و تصمیم‌گیری‌های تخصیص بهتر منابع را برای مدیران تولید ممکن می‌سازد.

به طور کلی، هزینه یابیABC  اطلاعات دقیق‌تر و مرتبط‌تری را برای تصمیم‌گیری فراهم می‌کند که منجر به بهبود کارایی، بهره‌وری و رقابت‌پذیری برای کسب‌وکارها می‌شود.

معایب هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟

هزینه یابی بر مبنای فعالیت دید دقیق‌تری از هزینه‌ واقعی محصولات، خدمات و فعالیت‌ها ارائه می‌دهد. با این حال، مانند هر روش بها یابی دیگری، ABC نیز محدودیت‌های خود را دارد. این محدودیت‌ها عبارتند از:

  • پیچیدگی: پیاده‌سازی هزینه یابی ABC می‌تواند فرایندی پیچیده و زمان‌بر باشد که نیاز به تلاش قابل توجهی از سوی سازمان دارد. این کار شامل شناسایی تمام فعالیت‌ها در یک فرایند، تعیین سنجه‌های هزینه آن‌ها و تخصیص هزینه‌ براساس آن است که چالش‌های خاص خود را دارد.
  • هزینه پیاده‌سازی: پیاده سازی سیستم ABC می‌تواند گران باشد، به‌خصوص برای مشاغل کوچک و متوسط. فرایند پیاده‌سازی نیازمند نرم‌افزار خاص و آموزش‌های تخصصی برای کارکنان است.
  • دشواری در شناسایی فعالیت‌ها: شناسایی تمامی فعالیت‌ها و هزینه‌‌های مرتبط با آن‌ها، به‌ویژه در فرایندهای تولید پیچیده، مشکل است. تعیین اینکه کدام فعالیت‌ها ضروری هستند و کدام فرایندها قابلیت حذف شدن دارند، ممکن است دشوار باشد.
  • دقت در جمع‌آوری داده‌ها: سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای تأمین اختصاص صحیح هزینه‌ها نیاز به جمع‌آوری دقیق داده‌ها دارد. داده‌های نادرست می‌تواند منجر به تخصیص هزینه نادرست شود، در نتیجه ممکن است تصمیمات قیمت‌گذاری اشتباهی را به دنبال داشته باشد.
  • زمان‌بر بودن: بها یابی به روش ABC می‌تواند زمان‌بر باشد، زیرا تخصیص هزینه‌ به فعالیت‌ها به بررسی منظم نیاز دارد. این موضوع به‌ویژه برای کسب‌وکارهایی که تعداد زیادی محصول یا خدمات دارند، چالش‌برانگیز است.
  • مقاومت در برابر تغییر: هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC می‌تواند با مقاومت کارمندانی مواجه شود که به روش‌های سنتی بها یابی عادت دارند. متقاعد کردن آن‌ها به مزایای سیستم جدید و آموزش آن‌ها در چگونگی استفاده از آن، مشکلات خاص خود را دارد.

 

برخی از مباحث کلیدی در هزینه یابی ABC:

  • سنجه‌های هزینه: سنجه‌های هزینه در هزینه یابی ABC  عواملی هستند که باعث وقوع هزینه در سازمان می‌شوند. در واقع، هر فعالیت در یک سازمان ممکن است به‌عنوان یک سنجه(یا محرک) بها شناخته شود. هنگام انتخاب سنجه بها مناسب، سه عامل (میزان همبستگی، هزینه اندازه‌گیری و آثار رفتاری) حائز اهمیت هستند.
  • همگن بودن فعالیت‌ها: همگن بودن فعالیت‌ها به این معنا است که اقلامی از هزینه سربار در یک گروه گردآوری شوند که تقریباً به نسبتی یکسان توسط هر یک از محصولات به مصرف برسند. در هزینه یابی ABC، هر فعالیت به‌صورت جداگانه بررسی می‌شود و هزینه‌ هر فعالیت به محصولاتی که از آن فعالیت بهره می‌برند، تخصیص داده می‌شود. به این ترتیب، با دقیق‌تر تخصیص دادن هزینه‌، قابلیت بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ در فرایند تولید بیشتر می‌شود.
  • تعیین زمان طراحی و اجرای سیستم ABC

به‌طور خلاصه فرایند اجرای هزینه یابی ABC شامل مراحل زیر می‌شود:

  • شناسایی و طبقه‌بندی فعالیت‌های مورد نیاز برای تولید محصولات/ارائه خدمات.
  • تخصیص تمام هزینه‌ مرتبط با هر فعالیت به آن فعالیت.
  • محاسبه کل هزینه‌ هر فعالیت (شامل هزینه‌ مستقیم و سربار).
  • تعیین سنجه بها (مثل ساعت کاری یا حجم تولید) که باعث بروز هزینه‌ می‌شوند.
  • تخصیص هزینه‌ هر فعالیت بر اساس مقدار سنجه بهای مربوط به آن فعالیت.
  • محاسبه نرخ سنجه بهای هر فعالیت با تقسیم کل هزینه‌ فعالیت بر تعداد سنجه بهای مربوط به آن.
  • ضرب تعداد سنجه هزینه‌ هر محصول/خدمات در نرخ سنجه بهای مربوط به آن فعالیت برای محاسبه هزینه‌ واقعی مربوط به تولید هر محصول/خدمات.

هزینه یابی ABC

مراحل تخصیص هزینه در سیستم ABC چگونه است؟

ممکن است پیاده‌سازی یک سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) پیچیده به‌نظر برسد، و بسته به اندازه و پیچیدگی فعالیت‌ها، محصولات و خدمات هر شرکت تا حدودی متفاوت باشد. اما برای ساده‌سازی فرایند و پیاده‌سازی روش ABC به شیوه‌ای کارآمد، می‌توانید از فهرست مراحل زیر به عنوان مرجع استفاده کنید.

  1. تعریف ابزار پیاده‌سازی: بها یابی فرایندهای پیچیده نیازمند نرم افزار هزینه یابی ABC خاص خود هستند. برای شروع می‌توانید نرم افزار ERP خود را سفارشی سازی کنید و ماژول هزینه یابی را به آن اضافه کنید.
  2. شناسایی فعالیت‌ها: اولین قدم پس از انتخاب نرم‌افزار، شناسایی تمام فعالیت‌هایی است که در تولید یک محصول یا خدمات دخیل هستند. ممکن است این فعالیت‌ها شامل مراحل تولید، مونتاژ، آزمایش، بسته‌بندی، حمل و نقل، خدمات مشتری و... باشد. علاوه بر این، نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، ایجاد یک دستور کار اجرایی با تعاریف روشن از جزئیات مورد پذیرش و معیارهای احتمالی و نقاط عطف و ایده‌های اجرایی است.
  3. تعیین سنجه‌های هزینه: برای هر فعالیت، سنجه یا محرک هزینه را تعیین کنید. سنجه هزینه عاملی است که بیش‌ترین تاثیر را بر هزینه فعالیت دارد. به عنوان مثال، سنجه هزینه برای تولید ممکن است تعداد ساعات کار باشد، در حالی که سنجه هزینه برای حمل و نقل ممکن است وزن محصول باشد. به این ترتیب فرایند محاسبه هزینه منسجم‌تر خواهد بود، زیرا یک رابطه علت و معلولی بین منبع هزینه و مقصد را نشان می‌دهد.
  4. تخصیص هزینه به فعالیت‌ها: پس از شناسایی سنجه‌های هزینه، هزینه مرتبط با هر فعالیت محاسبه می‌شود؛ که شامل هزینه‌های مستقیم مانند نیروی کار و مواد، و هزینه‌های غیر مستقیم مانند هزینه سربار و اداری است.
  5. تخصیص هزینه به محصولات یا خدمات: در مرحله بعد، هزینه مربوط به هر فعالیت را می‌توان به محصولات یا خدماتی که به آن فعالیت‌ها مرتبط هستند تخصیص داد. این مرحله ممکن است شامل تخصیص هزینه بر اساس تعداد واحدهای تولید شده، زمان لازم برای انجام فعالیت یا عوامل دیگر باشد.
  6. تجزیه و تحلیل نتایج: در نهایت، نتایج تجزیه و تحلیل ABC ارائه شده توسط نرم‌افزار را می‌توان برای شناسایی فرایندهایی با قابلیت کاهش هزینه و درک دقیق‌تر از هزینه مرتبط با هر محصول مورد استفاده قرار داد.

 

تفاوت اصلی هزینه یابی در شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های بازرگانی

تفاوت اصلی بین هزینه یابی در شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های بازرگانی در نحوه اندازه‌گیری و تخصیص هزینه‌ها است. در هزینه یابی برای تولید محصول، هزینه‌ها برای تولید هر واحد محصول به صورت جداگانه محاسبه می‌شود و سپس به طور مستقیم به هر واحد تخصیص داده می‌شود. در هزینه یابی برای ارائه خدمات، هزینه‌ها بر اساس فرایند ارائه خدمات، به دسته‌هایی مانند پشتیبانی، تعمیر و نگهداری، برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه و... تقسیم می‌شوند. سپس هزینه هر دسته بر اساس معیاری مانند ساعت کار، تعداد کارکنان مورد نیاز و... به هر پروژه یا مشتری اختصاص داده می‌شود.

به طور کلی، در هزینه یابی برای تولید محصول، هزینه‌ها بیشتر متمرکز بر مواد اولیه، کارگران و ماشین‌آلات هستند، در حالی که در هزینه یابی برای ارائه خدمات، هزینه‌ها بیشتر متمرکز بر منابع انسانی، نرم‌افزارها و زیرساخت‌ها هستند. هزینه یابی برای ارائه خدمات نیازمند روش‌های دقیق‌تری از تخصیص هزینه‌ها و معیارهای اندازه‌گیری است تا درک بهتری از هزینه‌های مربوط به هر پروژه و مشتری حاصل شود.

 

نرم افزار هزینه چگونه به کسب‌وکارها کمک می‌کند؟

نرم‌افزار هزینه یابی ABC با خودکارسازی فرایند تخصیص هزینه، باعث کاهش خطاهای ممکن، صرفه‌جویی در زمان، کاهش حجم کار تیم مالی و ارائه داده‌های دقیق‌تر و قابل اعتمادتر می‌شود و به کسب‌وکارها در تصمیم‌گیری درباره قیمت‌گذاری، ترکیب محصول و تخصیص منابع کمک می‌کند.

نرم افزار هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC می‌تواند به کسب‌و‌کارها کمک کند تا عملکرد مالی خود را با ارائه داده‌های دقیق هزینه، بهبود تصمیم‌گیری و شناسایی مناطقی که هزینه‌ در آن ها کاهش می‌یابد، بهبود بخشند.

نرم افزار هزینه یابی ABC سیاق برای چه کسب‌وکارهایی مناسب‌تر است؟

  • کسب‌وکارهایی که تولیدکننده محصولات یا ارائه دهنده خدمات بسیار پیچیده‌ای هستند.
  • کسب‌وکارهایی که دارای فعالیت‌های پیچیده و متعددی برای تولید کالا یا ارائه خدمات هستند.
  • کسب‌وکارهایی که در آن‌ها هزینه‌ی سربار بیش‌از ۲۰٪ کل هزینه‌‌ها را تشکیل می‌دهد.
  • کسب‌وکارهایی که محصولات یا خدمات بسیار متوعی را ارائه می‌دهند.
  • شرکت‌هایی که به دنبال دقت بیشتر در هزینه‌ هستند و نیاز دارند بدانند هر محصول یا خدمت چه هزینه‌ای را در بر دارد.
  • شرکت‌هایی که نیاز به بررسی دقیق‌تر در زمینه بهای تولید یا ارائه خدمت دارند تا بتوانند تصمیم‌های بهتری در زمینه قیمت‌گذاری و مدیریت هزینه‌ بگیرند.

نتیجه‌گیری:

هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) با تمرکز بر محاسبه هزینه‌ مرتبط با هر فعالیت، به کسب‌وکارها در شناسایی و بهبود کارآیی و کاهش هزینه غیرضروری کمک می‌کند. با استفاده از سیستم هزینه یابی  ABC، کسب‌وکارها می‌توانند از داده‌های دقیق و قابل اعتماد هزینه استفاده کنند تا تصمیمات مهمی مانند تعیین قیمت، ترکیب محصولات و تخصیص منابع را بگیرند و باعث افزایش سودآوری و رقابت‌پذیری کسب‌وکارهای خود شوند. در نتیجه، می توان گفت که نرم افزار هزینه یابی ABC  برای کسب‌وکارها یک ابزار موثر جهت بهبود عملکرد مالی و مدیریت هزینه‌ محسوب می‌شود.

 

 

 

سیستم نرم افزاری
مقالات مرتبط