هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟ در دوره‌ای که تغییرات رفتار بازار، شیوه‌های سنتی بها یابی را به کلی منسوخ کرده است، چه روشی را می‌توان جایگزینی برای آن دانست؟ و با توجه به رقابت بازار، سیستم‌های هزینه یابی چگونه می‌توانند برای تصمیم‌گیری قاطع مدیران و حفظ سودآوری کسب‌وکار کمک کننده باشند؟ برای پاسخ به این سوالات، در ادامه این مقاله همراه سیاق باشید.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC چیست؟
تفاوت هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC و هزینه یابی سنتی
تاریخچه هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC
مزایای هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC چیست؟
معایب هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC چیست؟
مراحل تخصیص هزینه در سیستم ABC چگونه است؟
تفاوت اصلی بها یابی در شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های بازرگانی
نرم افزار هزینه یابی چگونه به کسبوکارها کمک می‌کند؟
نرم افزار هزینه یابی ABC برای چه کسب‌وکارهایی مناسب‌تر است؟
هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) چیست؟
هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (Activity-Based Costing) یا به اختصار ABC یک روش هزینه یابی است که در آن، هزینهها براساس فعالیت‌هایی که برای تولید محصولات و خدمات انجام می‌شوند، تخصیص داده می‌شوند. در هزینه یابی به روش ABC، هزینهها ابتدا به فعالیت‌های مختلفی که در تولید محصولات و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند، تخصیص داده می‌شوند. سپس هزینههای مربوط به هر فعالیت، براساس میزان استفاده آن فعالیت در تولید محصولات و خدمات، به محصولات و خدمات مختلف تخصیص داده می‌شود.
به بیان ساده تر، هزینه یابی بر مبنای فعالیت روشی است که بر اساس آن، هزینه نهایی محصولات و خدمات به‌عنوان جمع هزینه فعالیت‌هایی که برای ارائه آن‌ها انجام می‌شود، به‌دست می‌آید.
این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا هزینه خود را برای هر محصول و خدمت به دقت تراز کنند و بهترین تصمیمات را در زمینه مدیریت هزینههای خود بگیرند. هدف هزینه یابی ABC ارائه چشم اندازی دقیق‌تر و روشن‌تر از هزینه تولید محصولات و خدمات به شرکت‌ها در جهت اخذ بهترین تصمیمات در زمینه مدیریت هزینه است. به دلیل استفاده از مبنای تسهیم هزینه متناسب با هر فعالیت، هزینه یابی ABC به سادگی قادر به محاسبه بهای تمام شده تولید و خدمات است و می‌تواند منجر به ارائه خدمات و محصولات بهتر و هزینه کمتر شود.
تفاوت هزینه یابی بر مبنای فعالیت و هزینه یابی سنتی
سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در تخصیص هزینههای غیرمستقیم به محصولات یا خدمات، به صورت منطقی‌تر و دقیق‌تر از روش هزینه‌یابی سنتی عمل می‌کند. در هزینه‌یابی سنتی، هزینههای غیرمستقیم بر اساس عاملی که معمولا ارتباطی با نوع و سطح تصرف ندارد، مثل هزینه کار مستقیم، ساعت کار لازم برای تولید یک واحد محصول یا تعداد روزهای صرف شده برای تولید محصول، تخصیص می‌یابند. اما این عوامل نمی‌توانند دلیل دقیق و کاملی برای هزینههای غیرمستقیم ارائه دهند. هزینه‌یابی سنتی بهترین استفاده را در صورتی دارد که هزینههای غیرمستقیم در مقایسه با هزینههای مستقیم تولید، پایین باشد.
مشکل شیوه سنتی در آن است که تغییراتی که در مبنای تخصیص هزینه رخ می‌دهد با تغییرات تخصیص هزینه، منطبق نیست. اما در هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC)، هزینههای غیرمستقیم بر اساس فعالیت‌هایی که برای تولید محصول یا ارائه خدمات لازم است، تخصیص داده می‌شود. به عبارت دیگر،ABC از تمام فعالیت‌هایی که برای تولید محصول یا ارائه خدمات مورد نیاز است، به عنوان مبنای تخصیص هزینه استفاده می‌کند. این روش باعث می‌شود که تخصیص هزینه به محصولات یا خدمات دقیق‌تر و عادلانه‌تر باشد و مدیریت هزینهها بهتر از شیوه سنتی انجام شود.
تاریخچه هزینه یابی مبنی بر فعالیت ABC
هزینه یابی بر مبنای فعالیت در دهه ۱۹۸۰ میلادی برای اولین بار توسط روبین کوپر (Robin Cooper) و رابرت کاپلان (Robert Kaplan) در دانشکده مدیریت هاروارد مطرح شد. این روش به عنوان یک ابزار مدیریتی برای بهبود دقت در تخصیص هزینه مختلف به محصولات و خدمات، توسعه یافت.
در دهه ۱۹۵۰ نیز شرکت‌های بزرگ صنعتی آمریکایی از این روش به صورت محدود استفاده می‌کردند، اما پژوهش‌های انجام شده توسط دانشمندان هاروارد، نقطه عطفی در پیشبرد روش هزینه یابی ABC به‌عنوان یکی از بهترین روش‌های بها یابی، ایجاد کرد.
رابرت کاپلان و روبین کوپر در مطالعات خود، به علت ناکارآمدی و عدم توانایی روش‌های سنتی بها یابی به‌خصوص برای ارزیابی مقدار واقعی هزینه غیرمستقیم، اقدام به پیشنهاد این روش نمودند. آن‌ها در پژوهش‌های خود، سه عامل مستقل را که موجب اجرای روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت می‌شوند، شناسایی کردند. این سه عامل عبارتند از:
واقعیت این است که ساختار هزینه در 50 سال گذشته به طور قابل توجهی تغییر کرده است. در گذشته، هزینه نیروی کار 50% از کل هزینه محصولات را تشکیل می‌داد، و پس از آن مواد اولیه ۳۵ درصد و هزینه سربار ۱۵ درصد بود. امروزه غیرمعمول نیست که هزینه سربار 60 درصد هزینه محصول، مواد خام به‌طور متوسط 30 درصد و هزینه نیروی کار کمتر از 10 درصد باشد (در سازمان‌های خدماتی و دولتی هزینه سربار بیشتر نیز هست). به همین دلیل است که استفاده از تعداد ساعات کاری برای تخصیص هزینه تا اواسط قرن بیستم منطقی بود، اما امروزه با توجه به ساختار هزینه کنونی معنایی ندارد.
تعداد و کیفیت رقبای کسب‌وکار در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی تغییر کرده است، این امر باعث کاهش مارژین(حاشیه سود) هزینه در سال‌های پیاپی و افزایش اهمیت کنترل هزینه شده است. در این زمینه، اجرای روش هزینه یابی ABC توانایی کنترل بهتر هزینه را امکان پذیر می‌کند و رقابت‌پذیری را به دلیل پیش‌بینی بهتر سود افزایش می‌دهد.
به لطف پیشرفت‌ها و در دسترس بودن گسترده‌ی فناوری اطلاعات، هزینه پیاده‌سازی و اندازه‌گیری سیستم هزینه یابی ABC به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. در گذشته، هزینه بالای پیاده‌سازی یک سیستم موثر ABC، آن را فقط برای شرکت‌های بزرگ امکان‌پذیر می‌کرد.
مزایای هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟
به طور کلی، هزینه یابیABC اطلاعات دقیق‌تر و مرتبط‌تری را برای تصمیم‌گیری فراهم می‌کند که منجر به بهبود کارایی، بهره‌وری و رقابت‌پذیری برای کسبوکارها می‌شود.
معایب هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟
هزینه یابی بر مبنای فعالیت دید دقیق‌تری از هزینه واقعی محصولات، خدمات و فعالیت‌ها ارائه می‌دهد. با این حال، مانند هر روش بها یابی دیگری، ABC نیز محدودیت‌های خود را دارد. این محدودیت‌ها عبارتند از:
برخی از مباحث کلیدی در هزینه یابی ABC:
به‌طور خلاصه فرایند اجرای هزینه یابی ABC شامل مراحل زیر می‌شود:
مراحل تخصیص هزینه در سیستم ABC چگونه است؟
ممکن است پیاده‌سازی یک سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) پیچیده به‌نظر برسد، و بسته به اندازه و پیچیدگی فعالیت‌ها، محصولات و خدمات هر شرکت تا حدودی متفاوت باشد. اما برای ساده‌سازی فرایند و پیاده‌سازی روش ABC به شیوه‌ای کارآمد، می‌توانید از فهرست مراحل زیر به عنوان مرجع استفاده کنید.
تفاوت اصلی هزینه یابی در شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های بازرگانی
تفاوت اصلی بین هزینه یابی در شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های بازرگانی در نحوه اندازه‌گیری و تخصیص هزینهها است. در هزینه یابی برای تولید محصول، هزینهها برای تولید هر واحد محصول به صورت جداگانه محاسبه می‌شود و سپس به طور مستقیم به هر واحد تخصیص داده می‌شود. در هزینه یابی برای ارائه خدمات، هزینهها بر اساس فرایند ارائه خدمات، به دسته‌هایی مانند پشتیبانی، تعمیر و نگهداری، برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه و... تقسیم می‌شوند. سپس هزینه هر دسته بر اساس معیاری مانند ساعت کار، تعداد کارکنان مورد نیاز و... به هر پروژه یا مشتری اختصاص داده می‌شود.
به طور کلی، در هزینه یابی برای تولید محصول، هزینهها بیشتر متمرکز بر مواد اولیه، کارگران و ماشین‌آلات هستند، در حالی که در هزینه یابی برای ارائه خدمات، هزینهها بیشتر متمرکز بر منابع انسانی، نرم‌افزارها و زیرساخت‌ها هستند. هزینه یابی برای ارائه خدمات نیازمند روش‌های دقیق‌تری از تخصیص هزینهها و معیارهای اندازه‌گیری است تا درک بهتری از هزینههای مربوط به هر پروژه و مشتری حاصل شود.
نرم افزار هزینه چگونه به کسبوکارها کمک می‌کند؟
نرم‌افزار هزینه یابی ABC با خودکارسازی فرایند تخصیص هزینه، باعث کاهش خطاهای ممکن، صرفه‌جویی در زمان، کاهش حجم کار تیم مالی و ارائه داده‌های دقیق‌تر و قابل اعتمادتر می‌شود و به کسبوکارها در تصمیم‌گیری درباره قیمت‌گذاری، ترکیب محصول و تخصیص منابع کمک می‌کند.
نرم افزار هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC می‌تواند به کسبوکارها کمک کند تا عملکرد مالی خود را با ارائه داده‌های دقیق هزینه، بهبود تصمیم‌گیری و شناسایی مناطقی که هزینه در آن ها کاهش می‌یابد، بهبود بخشند.
نرم افزار هزینه یابی ABC سیاق برای چه کسب‌وکارهایی مناسب‌تر است؟
نتیجه‌گیری:
هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) با تمرکز بر محاسبه هزینه مرتبط با هر فعالیت، به کسبوکارها در شناسایی و بهبود کارآیی و کاهش هزینه غیرضروری کمک می‌کند. با استفاده از سیستم هزینه یابی ABC، کسبوکارها می‌توانند از داده‌های دقیق و قابل اعتماد هزینه استفاده کنند تا تصمیمات مهمی مانند تعیین قیمت، ترکیب محصولات و تخصیص منابع را بگیرند و باعث افزایش سودآوری و رقابت‌پذیری کسب‌وکارهای خود شوند. در نتیجه، می توان گفت که نرم افزار هزینه یابی ABC برای کسبوکارها یک ابزار موثر جهت بهبود عملکرد مالی و مدیریت هزینه محسوب می‌شود.
