در این مقاله به مفاهیم و استانداردهای استفاده از سیستم های نرم افزاری (BPM,BPMN,BPMS,ERP,MRP,MRP II,MIS,XRP,ERA,…) در سازمان ها و تفاوتهای آنها میپردازیم.
موفقیت مدیریت به عوامل زیادی بستگی دارد؛ بودجه، زمان و مهارتهای کارکنان داخلی همه متغیرهای معادله هستند، که تحقق بدون نقص این موضوع بدون فناوری اطلاعات و نرم افزار مناسب در دنیای امروز تقریبا غیر ممکن است. با توجه به سرعت مبادلات، استفاده از تکنولوژیهای بروز نوعی مزیت رقابتی ایجاد میکند.
در این شرایط شرکتها دو چالش را در پیش رو دارند:
این مقاله به انواع راهکارهای انتخاب نرمافزار با فرض آماده بودن زیرساختها و تحلیل انواع سیستمهای نرم افزاری میپردازد.
راهکارهای انتخاب نرمافزار:
در راهکار اول فقط در شرکتهای کوچک با پرسنل و فرایندهای کاری محدود موفق به تجزیه و تحلیل جامع کسبوکار خود خواهند شد. و برای شرکتهای متوسط و بزرگ میبایست از سیستمهای یکپارچه برای کنترل و تحلیل کسبوکار خود برای تصمیمگیریهای مناسب استفاده کنند.
در ادامه سعی شده است تمامی نرمافزارهای یکپارچه را تعریف و تفاوتهای آنها را بیان کنیم تا شاید راهگشای مدیران جهت انتخاب صحیح نرمافزار برای کسبوکار خود شود.
انواع نرمافزارهای یکپارچه
نرمافزارهای فرایند محور
نرمافزارهای داده محور
سیر تکاملی نرمافزارهای MRP, MRP II, ERP, CRP, XRP,.. و تفاوتهایشان
بیشتر بخوانید: نرم افزار ERP چیست؟
بروزترین و جامعترین تعریف ERP
تفاوت ERP و XRP (ERP II)
تفاوت بین ERP و ERPII |
||
کلیدها |
ERP |
ERPII |
نقش |
ERP سنتی به بهینه سازی یک سازمان، بهینه سازی داخلی مربوط می شد. |
سیستم های ERP Il در مورد بهینهسازی زنجیره تامین از طریق همکاری با شرکای تجاری هستند. |
دامنه |
سیستمهای ERP بر تولید و توزیع متمرکز هستند. |
سیستمهای ERP II از تمام بخشها و بخشهای کسبوکار عبور خواهند کرد. |
عملکرد |
همانطور که سیستمهای ERP از بخشها و واحدها عبور میکنند، همه چیز را به همه افراد ارائه نمیدهند. |
فروشندگان ERP II صنایعی را که قرار است در آن بازی کنند انتخاب میکنند و بر ارائه عملکرد عمیق برای آن کاربران تمرکز دارند. |
روند |
در سیستم های ERP، فرایندها بر چهار دیوار سازمان (داخل سازمان) متمرکز بودند. |
سیستمهای ERP Il با شرکای تجاری ارتباط برقرار میکنند تا آن فرایندها را فراتر از مرزهای سازمانی ببرند. |
معماری |
سیستم های ERP قدیمی یکپارچه و بسته بودند. |
سیستمهای ERP Il مبتنی بر وب خواهند بود، برای ادغام و تعامل با سایر سیستمها که به کاربران امکان میدهد فقط عملکرد مورد نیاز خود را انتخاب کنند، باز هستند. |
دادهها |
اطلاعات در سیستمهای ERP در سازمان تولید و مصرف میشود. |
در یک سیستم ERP Il، اطلاعات در سراسر زنجیره تامین برای مشارکت کنندگان مجاز در دسترس خواهد بود. |
انواع نرمافزارهای یکپارچه
نرمافزارهای فرایند محور: در این نرمافزارها یکپارچگی فقط در فرایندهاست و در هر بیزینس و در هر حوزه کاری بر حسب نیاز، فرایندهای کاری سفارشیسازی میشوند. (مانند سیستمهای مدیریت فرایند یا BPMS)
نرمافزارهای دادهمحور: این نرمافزارها ماژولار هستند یعنی از پیش ماژولهای مورد نیاز و فرایندها از پیش تعریف شده و راهکارها و ساختارها به برای هر حوزه و صنعت تخصصی شدهاند. و محور این نرمافزارها دادههای در چرخش بین واحدهاست. این نرم افزارها نیز به دو گونه طراحی میشوند:
تفاوتهای عمده دو نوع اصلی نرم افزار را میتوان در جدول زیر مشاهده کنید:
فرایند محور |
دادهمحور |
|
حوزه کاری |
فرایند سفارشی |
فرایندهای جاسازی شده با مقداری سفارشیسازی |
مستقل از واحدهای کسبوکار و حوزه کاری |
برای حوزههای کاری خاصی طراحی میشوند. |
|
حوزههای پویا و متغیر |
حوزههای ساکن |
|
فاقد تنظیمات بینالمللی |
دارای تنظیمات بین المللی |
|
حوزه فنی |
فرایندگرا |
دادهمحور |
پشتیبانی از گردش کارهایی که انسان، ماشین و تراکنشها دارند. |
گردش کارهای تراکنشی |
|
محیطهای ناهمگن و خودکنترل |
محیطهای همگن با زیرساخت دادهای مشترک |
|
پیادهسازی سیستم |
گردش کارها به صورت دستی طراحی میشود و کد مربوطه، به صورت خودکار تولید میگردد. |
مبتنی بر اجزای از پیش تعیین شده |
ممکن است به تبدیل دادهها نیاز داشته باشد. |
تبدیل دادهها لازم است. |
هر زمان نام فرایند پیش میآیند علامتهای اختصاری BPM، BPMN،BPMS در متون دیده و در صحبتهای مدیران فرایند شنیده میشوند. در این مقاله، توضیح مختصری در مورد هر یک از این موارد به شما ارائه میدهیم تا بتوانید علاوه بر دانستن مزایای آنها، تعاریف، تفاوتهای آنها را درک کنید و متوجه شوید که چگونه ویژگیهای آنها میتواند بر نتایج شرکت شما تأثیر مثبت بگذارد.
BPMچیست؟
مدیریت فرایند کسبوکار (Business Process Management) به یک روش مدیریت قابل تنظیم اشاره دارد که برای سازماندهی و تسهیل فرایندهای سازمانی طراحی شده است.
هدف اصلی آن کمک به شرکتها برای دستیابی به اهداف خود از طریق مدیریت پیشرفته و کنترل روش، با استفاده از ابزارها و تکنیکهای مسئول برای تجزیه و تحلیل، مدلسازی، بهبود، انتشار و کنترل فرایندهای مربوط به همه بخشها است. بنابراین، این موضوع یک رشته مدیریتی است که استراتژیها، تکنولوژی و اهداف یک سازمان را با انتظارات و نیازهای مشتری با تمرکز بر فرایندهای مختلف محقق میکند.
مدیریت فرایند کسبوکار نشاندهنده یک روش برای تجسم عملیاتهای کسبوکار است که فراتر از ساختارهای عملکردی است و شامل تمام کارهای لازم برای ارائه محصول و یا خدمات همیشگی به مشتری در مرکز فرایندهاست.
اگر شما یا سازمان شما اهداف استراتژیکی برای افزایش بهرهوری ، کاهش هزینهها ، جلوگیری از ضایعات یا شکست در تولید، ایجاد ارزش بیشتر برای مشتری، کاهش بوروکراسی داخلی و سایر موارد دارد، نظم و ترتیب مدیریت فرایند کسبوکار (BPM) میتواند به شما کمک کند.
BPMN چیست؟
BPMNیا همان Business Process Model and Notion به معنای مجموعهای از استانداردهای مدلسازی برای فرایندهای کسبوکار است که درواقع میتوان آن را یک زبان نمادین برای مدل سازی دانست که فرایندهای کسبوکار با استفاده از آن مدل سازی شوند.
تفاوت بین BPM و BPMN چیست؟
در حالی که BPM یک موضوع یا یک فلسفه مدیریتی است که میتواند برای مشاغل اعمال شود،BPMN یک نماد استاندارد رسمی ایجاد شده توسط این موضوع است که در سراسر جهان استفاده میشود. به عبارت دیگر، BPMN هدف پشتیبانی بصری و استانداردسازی اجرای مدیریت فرایند کسبوکار را دارد. BPMN مجموعهای از نمادها و نمایشهای گرافیکی است که با هم تمام جریان فرایند، فعالیتها، رویدادها، دروازهها، اتصالات و سایر عناصر را نشان میدهد. بنابراین، حتی اگر عموماً به عنوان روش BPMN شناخته می شود، در واقع یک روش نیست، بلکه یک نماد است.
BPMN 2.0 (نمادگذاری مدیریت فرایند کسبوکار) استاندارد فعلی برای تعریف گردش کار شرکت است. اشیایی که قابل تعریف هستند عبارتند از: رویدادها، وظایف، دروازه های تصمیم گیری و غیره.
دو نمونه از طراحی یک فرایند با استفاده از نمادهای BPMN:
BPMS چیست؟
BPMS مجموعه (یا سیستم) مدیریت فرایندهای کسبوکار است. نرم افزاری است که با استفاده از BPM در تمام مراحل، فرایندها را نقشه برداری، خودکارسازی، اجرا و نظارت میکند، فناوری اطلاعات، سازماندهی فرایندهای پیچیده را به منظور موفقیت و سرعت بخشیدن به فعالیتهای شرکت در سطوح استراتژیک و عملیاتی را پشتیبانی میکند و ممکن میسازد.
با این سیستم، شرکتها میتوانند تمام فرایندهای خود را نقشه برداری و خودکار کنند، بنابراین برای همه افرادی که درگیر وظایف هستند، شفافتر و در دسترس هستند. در نتیجه، موارد زیر را تسهیل میکند:
iBPMS چیست؟
هنگامی که BPMS علاوه بر اتوماسیون فرایند، ویژگیهای دیگری مانند قوانین تجاری، مدیریت اسناد یا اتصال به سیستمهای خارجی (در میان سایر ویژگیها) را در خود جای دهد، میتوان آن را به عنوان یک مجموعه iBPMS در نظر گرفت: مجموعه مدیریت فرایندهای تجاری هوشمند.
نرمافزارهای داده محور
برای رهبری یک کسبوکار، شخص باید عوامل زیادی را کنترل کند تا موفق شود. بودجه، زمان، مهارتهای کارکنان همه متغیرهای معادله هستند، شانس حل معدله بدون نرم افزار خوب حداقل است.
آخرین نظرسنجی پانوراما نشان میدهد که 83 درصد از شرکتها از سیستمهای فروش، بازاریابی، منابع انسانی و مدیریت مالی قدیمی کنار میروند. سیستمهایی مانندMRP,MRP II, ERP MIS, و .... مدرن به کمک میآیند و کارایی مدیریت دادهها و تصمیمگیری تجاری را افزایش میدهند.
با این حال، بین این نرمافزارها تفاوت وجود دارد. بنابراین، درک ریشههای روابط پیچیده بین این محصولات نرم افزاری مهم است. بیایید ویژگیهای هر سیستم را تجزیه و تحلیل کنیم و ویژگیهای کلیدی مدیریت کسبوکار را در نظر بگیریم. و تفاوتهایی را که دارند را بررسی کنیم.
MIS چیست؟
MIS (سیستم مدیریت اطلاعات) یک پایگاه اطلاعاتی تلفیقی است که تمام دادههای موجود در مورد امور مالی، فعالیتهای عملیاتی، پرسنل و فرایندهای کاری یک شرکت را ذخیره میکند.
نقش اصلی این نوع نرم افزار جمعآوری، ذخیره سازی، پردازش و توزیع دادهها، تهیه گزارشهای مبتنی بر داده و ارائه پشتیبانی اطلاعاتی برای تصمیمگیریهای مدیریتی است. ویژگیهای عمده شامل پیش بینی تحلیلی، برنامه ریزی بلند مدت و جاری، کنترل عملی عملیات است.
دامنه وسیع عملکرد منجر به راهحلهای جداگانه متمرکز بر قابلیتهای خاص، مانند ERP در MIS، سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری (DSS) و پلت فرمهای اتوماسیون اداری (OAS) شد.
زمینههای کاربرد MIS
راه حلهای MIS برای ساده کردن و سرعت بخشیدن به تبادل اطلاعات بین بخشهای حسابداری، بازاریابی، فروش، تولید و... استفاده میشود. دیجیتالی کردن و سازماندهی دادهها به دلیل نیازهای تولید.
توسعه یا ادغام MIS برای نیازهای یک نوع خاص از شرکت طراحی شده است. به عنوان مثال، برای تولید، توابع کلیدی زیر مهم هستند:
چنین سیستمی سه بخش مدیریتی عمده را تأمین میکند:
برنامهریزی منابع سازمانی یا ERP چیست؟
برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP (Enterprise Resource Planning)) فرایندی است که توسط شرکتها برای مدیریت و ادغام بخشهای مهم کسبوکارشان استفاده میشود. بسیاری از برنامههای کاربردی نرم افزار ERP برای شرکتها مهم هستند زیرا به آنها کمک میکنند تا برنامهریزی منابع را با یکپارچه سازی تمام فرایندهای مورد نیاز برای اجرا، با یک سیستم واحد پیادهسازی کنند. یک سیستم نرم افزاری ERP همچنین میتواند برنامهریزی، خرید موجودی، فروش، بازاریابی، مالی، منابع انسانی و موارد دیگر را یکپارچه کند. که در ادامه مقاله به بررسی مفصل تری از ERP خواهیم پرداخت.
تفاوت MIS و ERP در چیست؟
ERP |
MIS |
برنامهریزی و اتوماسیون |
مدیریت اطلاعات |
تجزیه و تحلیل اطلاعات |
تهیه گزارشات |
پیشبینی و توسعه |
پردازش و ذخیرهسازی دادهها |
سیر تکاملی نرمافزارهای MRP, MRP II, ERP, CRP, XRP,.. و تفاوتهایشان
تکامل سیستمهای ERP بازتابی از لایههای عملکردی اضافهشده به برنامهریزی نیازهای مواد که سلول زاینده (MRP) آن در دهه ۷۰ است. برنامهریزی منابع تولید (MRP II) در دهه 80 ظهور کرد و سپس سیستمهای برنامهریزی منابع سازمانی (ERP) در دهه 90 و ERP II در دهه 2000 به دنبال آن قرار گرفتند. ERP یک راه حل یکپارچه ارائه میدهد که فناوری اطلاعات و فرایندهای تجاری را در یک جا تراز میکند. پیشرفت ERP به موازات توسعه اقتصاد است که به طور قابل توجهی بر روی داراییهای مشهود در دهه 70 ایجاد شد. اما با گذشت زمان این وابستگی به تدریج به سمت داراییهای نامشهود و سرمایه فکری منحرف شد.
فاز 1: یکپارچه سازی تولید MRP (Materials Requirements Planning)
نرم افزارهای مدیریت تولید (MRP) در دهه 70 توسعه یافتند.MRP با عملیات تولید مرتبط است. که نشان دهنده مفهوم پیشرفتهتری از تلاشهای قبلی برای پردازش صورتحساب مواد است. مخترعان MRP به دنبال روش بهتری برای سفارش مواد بودند و آن را در این مدل یافتند. مفهوم اساسی برای نیازهای برنامهریزی مواد بر اساس چهار سوال است که منطق این مدل را نشان میدهد:
این چهار سوال معادله تولید جهانی نامیده میشود. منطقی دارد که در بنگاههای تولیدی اعمال میشود. نرم افزارMRP معادله تولید جهانی را شبیه سازی میکند. عملکرد اصلی نرم افزار برنامه ریزی تولید تضمین در دسترس بودن مواد مورد نیاز است. فرایند برنامهریزی شامل نظارت بر اندازه موجودی، ایجاد خودکار سفارشات برای مواد، تولید میانی یا بخشهای آن است.
ابزارهای برنامهریزی ظرفیت تولید در شرکت تولیدی مرتبط با سیستم کامپیوتری MRP عبارتند از:
MRP II چیست؟
توسعه کلی این ابزارها به مرحله بعدی تکامل برنامهریزی منجر شده است. با توجه به کاستی های نرم افزار مدیریت تولید دهه 1970، سیستم برنامهریزی منابع تولید (MPR II) در دهه 1980 ظهور کرد. بر خلاف MRP، MRP II به کل عملکرد تولید میپردازد و نه تنها به یک وظیفه. عملکرد افزایش یافته MRP II را قادر میسازد تا امکان سنجی برنامه تولید را با در نظر گرفتن محدودیتها بررسی کند و در صورت امکان بارگذاری منابع را برای مطابقت با برنامه تولید تنظیم کند.
MRP II چیزی بیش از یک ابزار مدیریت مواد است و در چشم انداز لجستیکی، فناوری MRP II، برنامهریزی منابع تولید تفسیری از مشکلات اصلی تولید به عنوان جریان مواد و ابزارها و رویه ها ارائه میدهد.
فاز 2: برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP)
با تکامل مفاهیمی مانند MRP و MRP II، به مفهوم برنامه ریزی منابع سازمانی یا ERP می رسیم. اساس ERP مانند MRP II است.
ERP به لطف توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان مجموعهای از فرایندهای تجاری توسعه یافته است، در حالی که توسعه مفهومی آن تنها یک مرحله در تکامل مدیریت سازمانی است.
دلایل اصلی برای پیاده سازی مفهوم ERP عبارتند از :
ضروری است که بین مفهوم ERP و سیستم ERP تفاوت قائل شویم. سیستم های ERP امکان تحقق مفهوم ERP را فراهم می کنند.
مقایسه MRP، MRP II و ERP
فاز 3: برنامه ریزی منابع مشتری محور CRP (Customer-centric Resource Planning)
دامنه توابع ERP در پایان دهه 1990 بیشتر گسترش یافت و شامل کارکردهای جدید مانند فروش، بازاریابی و تجارت الکترونیکی شد. برنامههای کاربردی تجارت الکترونیک نیاز به اتصال به سیستمهای پشتیبان داشتند و بنابراین بسیاری از ارائه دهندگان نرم افزار ERP از جمله SAP، PeopleSoft و BAAN_ مجبور شدند خود را به عنوان ارائه دهندگان CRP دوباره اختراع کنند. در حالی که راهحلهای ERP سنتی برای پشتیبانی از «مدل کسبوکار پیکربندی به سفارش ساخت به سهام» تجهیز شدهاند، سیستمهای CRP میتوانند نیاز تجارت الکترونیک «ساخت به سفارش» را برآورده کنند. تولید و ارائه خدمات موثر در مدل تجارت الکترونیکی به جای فرضیه ERP کلاسیک چرخههای برنامهریزی طولانی، مستلزم برنامه ریزی مشتری محور و مستمر است.
فاز4: یکپارچه سازی بین سازمانی (XRP) یا ERP II
از آنجایی که دنیای دهه 2000 به یکی از شرکتهای به هم پیوسته تبدیل شده است که سیستمهای اطلاعاتی جهانی را ایجاد میکند، دامنه نرم افزارهای ERP کل زنجیره ارزش شرکت، مشتریان، تامینکنندگان و تجارت آن را در بر میگیرد. هدف اصلی سیستم XRP ارائه قابلیتهای هوشمندانه پشتیبانی تصمیم به منظور کاهش موجودی، تقویت قیمتگذاری استراتژیک، بهبود زمان چرخه و افزایش رضایت مشتری در سراسر مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت زنجیره فروش است. برای دستیابی به این هدف، یک مدل XRP باید از ادغام فعالیتهای تجاری خارجی و داخلی با تامینکنندگان و اطلاعات و فرایندهای مشتری پشتیبانی کند. سیستمهای ERP نیز با مشکلات پیادهسازی و یکپارچهسازی خود مواجه بودند.
بروزترین و جامعترین تعریف ERP
در واقع نرم افزار ERP مجموعهای از ابزارهای مدیریتی در سطح سازمانی است که تقاضا و عرضه را متعادل میکند و توانایی پیوند مشتریان و تامینکنندگان به یک زنجیره تامین کامل، به کارگیری فرایندهای تجاری اثبات شده برای تصمیمگیری و ارائه درجات بالایی از ادغام متقابل کارکردی بین فروش، بازاریابی، تولید، عملیات، تدارکات، خرید، امور مالی، توسعه محصول جدید و منابع انسانی ایجاد میکند. در نتیجه افراد را قادر میسازد تا کسبوکار خود را با سطوح بالایی از خدمات مشتری و بهرهوری اداره کنند و به طور همزمان هزینهها و موجودیها را کاهش دهند، در حالی که پایه و اساس تجارت الکترونیک موثر را فراهم میکند.
بستههای نرمافزاری سیستمهای ERP یا ES، از برنامهریزی منابع کارآمد یا ERP پشتیبانی میکنند. عملکرد اصلی ERP یکپارچه سازی رویه های عملیاتی در داخل بخشها، همراه با MIS و جابجایی منابع سازمانی در محیط متغیر است. سیستم های ERP راه حلهای نرم افزاری یکپارچهای هستند که برای مدیریت منابع سازمان استفاده میشوند. سیستمهای ERP برای برنامهریزی منابع و همچنین برای مفهوم ترکیب سیستمهای بخشهای منحصربهفرد و استفاده از روشهایی که مناسبترین روشها برای حل مسئله هستند، استفاده میشوند.
هدف اصلی ERP پیاده سازی بهترین شیوه ها برای تمامی فرایندهای تجاری است. شاید بتوان گفت که ERP امروزه یک استراتژی کلیدی کسبوکار است و بزرگترین مزیت اجرای آن، توانایی حذف اساسی چندین سیستم در یک سازمان است، بدون نیاز به افزونگی. علاوه بر به حداکثر رساندن اثربخشی عملیاتی ERP، مدیران فناوری اطلاعات، کارشناسان امنیت سیستم و توسعه دهندگان سیستم در مسائل امنیتی و کنترلی با چالش مواجه خواهند شد.