در حال حاضر، BPMN2 یکی از رایج‌ترین استانداردهایی است که در مدیریت فرایندهای کسب‌وکار (BPM) به کار می‌رود. این استاندارد با ساده‌سازی فرایندها و قابل فهم بودن برای تمام ذی‌نفعان کسب‌وکارها، به یک زبان جهانی برای طراحی و مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار به شمار می‌رود.
BPMN2 چیست؟
اصطلاح BPMN مخفف عبارت Business Process Model & Notation و به معنای مدل و نشانه‌گذاری فرایندهای کسب‌وکار است. در منابع گوناگون، از BPMN2 به‌عنوان زبان، روش و استاندارد مدل‌سازی فرایندها در کسب‌وکار نیز یاد می‌شود. BPMN2 برای به تصویر کشیدن فرایندهای کسب‌وکار به کار می‌رود و کاربرد اصلی آن، ارائه‌ی تصویری از فرایندها و جریان‌های کاری پیچیده در هر کسب‌وکار است. با استفاده از BPMN2، تمام ذی‌نفعان سازمان به شفافیت در خصوص روند انجام کارها در سازمان دست پیدا می‌کنند و امکان تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر برای آن‌ها فراهم خواهد شد.
تاریخچه‌ی BPMN2
در دهه‌ی 1990، گروهی از توسعه‌دهندگان و فروشندگان نرم‌افزار با نام Business Process Management Initiative (BPMI) گرد هم آمدند تا یک استاندارد جدید برای مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار تعریف کنند. این گروه در سال 2000، اولین نسخه‌ی زبان مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار (BPML) را منتشر کرد که براساس XML بود و این امکان را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کرد تا فرایندهای پیچیده را طراحی و مدل‌سازی کنند و بین برنامه‌ها و سازمان‌های گوناگون به اشتراک بگذارند. در سال 2003، گروه BPMI شروع به همکاری با گروه مدیریت شی (Object Management Group) کرد و موفق شدند یک سال بعد، استاندارد BPMN را برای اولین بار معرفی کنند. از سال 2004، BPMN یکی از استانداردهای اصلی برای مدیریت فرایندهای کسب‌وکار تبدیل شده است. هدف از طراحی BPMN، ابداع یک زبان نشانه‌گذاری ساده‌تر برای مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار، نسبت به BPML بود و با موفقیت روبه‌رو شد؛ چرا که ارائه‌ی تصویری و گرافیکی فرایندها باعث شد تا درک آن‌ها حتی برای کاربرانی که دانش فنی بسیاری نداشتند نیز آسان‌تر باشد. استاندارد BPMN1 تا سال 2011 مورد استفاده قرار گرفت؛ تا این‌که در همان سال، نسخه‌ی جدیدی تحت عنوان BPMN2 توسط گروه OMG به سازمان‌ها معرفی شد. شاید در نگاه اول، BPMN2 تنها مثل یک به‌روزرسانی ساده به نظر برسد، اما این نسخه‌ها تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در بخش بعد به بررسی آن‌ها پرداخته شده است.
تفاوت BPMN1 با BPMN2
اولین نسخه‌ای که از استاندارد BPMN منتشر شد، گروهی از عناصر گرافیکی بود که برای مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار می‌رفت. این عناصر شامل فعالیتها (Activities)، رخدادها (Events)، دروازه‌ها (Gateways) و جریان توالی (Sequence Flows) می‌شدند. تاکید BPMN1 بر مدل‌سازی و سندسازی فرایندها بود و به همین دلیل، از اجرا و خودکارسازی آن‌ها پشتیبانی نمی‌کرد. نشانه‌گذاری‌ها نیز ساده و قابل فهم بودند که این استاندارد را به گزینه‌ای مناسب برای کاربران و تحلیل‌گران تبدیل کرده بود. با وجود این، در BPMN1 محدودیت‌های برای طراحی و مدل‌سازی فرایندهای پیچیده یا اجرای استاندارد آن‌ها وجود داشت. با گذر زمان، نیاز به چنین قابلیتی بیش از قبل احساس شده بود و همین موضوع به انتشار یک نسخه‌ی جدید منجر شد. BPMN2 عناصر گرافیکی بیش‌تری به کاربران ارائه می‌دهد که طراحی و مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار پیچیده‌تری را امکان‌پذیر می‌کند و قابلیت جدیدی برای پشتیبانی از خودکارسازی فرایندها ارائه می‌دهد. البته لازم به ذکر است که به دلیل کامل‌تر بودن این استاندارد نسبت به نسخه‌ی بعدی، زمان بیش‌تری نیز برای یادگیری خواهد برد.
کاربرد BPMN2 چیست؟
در کل، فرایندهایی که براساس استاندارد BPMN2 طراحی می‌شوند بسیار شبیه به فلوچارت هستند، با این تفاوت که پیچیدگی‌های بیش‌تری دارند. در این طراحی‌ها، با استفاده از نشانه‌گذاری‌های تصویری می‌توان مراحل انجام هر فرایند را به تصویر کشید و به‌صورت کلی، یک نمای کلی را از ساختار سازمان و بخش‌های مختلف آن نشان داد. تمام ذی‌نفعان یک سازمان، مانند تحلیل‌گرانی که فرایندها را ایجاد یا بهینه‌سازی می‌کنند، توسعه‌دهندگانی که فرایندها را پیاده‌سازی می‌کنند و کاربرانی که آن‌ها را مدیریت و ارزیابی می‌کنند با استفاده از این زبان مشترک می‌توانند به یک درک جامع از سازمان دست پیدا کنند و به بهبود عملکرد سازمان کمک کنند. مهم‌ترین کاربردهای استفاده از BPMN2 عبارتند از:
سرعت‌بخشی به توافق پیدا کردن درباره‌ی فرایندهای فعلی و آینده با کمک مدل‌سازی‌های شفاف
تشویق ذی‌نفعان به مشارکت از طریق نشانه‌گذاری‌های تصویری
آسان‌سازی تحلیل و بهبود عملیات‌ها
داشتن آرشیوی از جریان فرایندها، سناریوهای گوناگون و انواع قوانین کسب‌وکار برای استفاده در آموزش به نیروهای جدید
عناصر BPMN2 برای طراحی و مدل‌سازی فرایندها
نمادها و نشانه‌هایی که از آن‌ها برای ترسیم یک نمودار با زبان و استاندارد BPMN2 استفاده می‌شود، چهار دسته هستند:
اشیا جریان (Flow Objects)
رخدادها (Events)، فعالیتها (Activities) و دروازه‌ها (Gateways) در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند. اشیا جریان، اشیایی توصیف‌کننده هستند که یک فرایند را تعریف می‌کنند. معمولاً فرایندها با یک رخداد آغاز می‌شوند و فعالیتها یا وظایفی انجام می‌شوند. سپس تصمیماتی در دروازه‌ها گرفته می‌شود و با یک رخداد پایانی تمام می‌شوند. فرایندهای پیچیده، خود زیرفرایندها و رویدادهای میانی دارند. حتی ممکن است مدل‌های مختلفی از دروازه‌ها به کار گرفته شوند تا مسیر حرکت نمودارها مشخص شود. به‌طور مثال، دروازه‌های انحصاری تنها یک گزینه برای تصمیم‌گیری دارند، در حالی که دروازه‌های فراگیر، گزینه‌های متعددی دارند یا دروازه‌های موازی می‌توانند چند انتخاب را همزمان با هم پیش ببرند.
اشیا ارتباط‌دهنده (Connecting Objects)
اشیای ارتباط‌دهنده، نمادهایی هستند که اشیاهای جریان را به هم متصل می‌کنند. جریان پیام (Message Flow)، جریان توالی (Sequence Flow) و انجمن‌ها (Associations) در دسته‌بندی این اشیا قرار می‌گیرند. جریان‌ها با خطوط مقطع یا فلش به یکدیگر متصل می‌شوند و انجمن‌ها از نقطه‌چین استفاده می‌کنند تا اسناد یا مصنوعات به‌خصوصی را نشان دهند که به یک رخداد یا دروازه وصل هستند.
خطوط شناوری (Swimlanes)
مسیرهای جریان یا خطوط شناور به محوطه‌هایی گفته می‌شود که دسته‌ای از فعالیتها را از یکدیگر جدا می‌کند و به دو بخش اصلی Pool و Lanes تقسیم می‌شود. در نمودارهایی که با استاندارد BPMN2 رسم می‌شوند، Pool یا محدوده نماد شرکت‌کنندگان اصلی یک فرایند هستند. هر محدوده می‌تواند یک شرکت، بخش یا مشتری متفاوت را نشان دهد که به هر نحوی در فرایند دخیل هستند. Lane یا نقش‌ها، درون Pool قرار دارند و فعالیتها و جریان‌های کاری مربوط به یک نقش یا شخص خاص را نشان می‌دهند. استفاده از این عناصر، تعریف این که چه کسانی مسئول بخش‌های گوناگون هر فرایند هستند را آسان می‌کند.
مصنوعات (Artifacts)
اطلاعات تکمیلی که درباره‌ی یک فرایند وجود دارند، مانند اشیا داده (Data Objects)، گروه‌ها (Groups) و حاشیه‌نویسی‌ها (Annotations) در بخش مصنوعات قرار می‌گیرند. اشیا داده نشان می‌دهند چه اطلاعاتی برای یک فعالیت ضروری هستند، گروه‌ها نمایانگر یک دسته‌بندی منطقی از فعالیتها هستند و در نهایت، حاشیه‌نویسی‌ها، اطلاعات مورد نیاز درباره‌ی اقداماتی که در هر بخش نمودار صورت می‌گیرد را نشان می‌دهد.
تفاوت BPMN2 با BPMS
یکی دیگر از اصطلاحاتی که در حوزه‌ی مدیریت فرایندهای کسب‌وکار به کار گرفته می‌شود، BPMS است. نرم‌افزار BPMS (Business Process Management System) ابزاری برای طراحی، خودکارسازی و بهینه‌سازی فرایندهای کسب‌وکار در یک سازمان است. تفاوت اصلی BPMN2 و BPMS در این است که BPMS ابزار و سیستمی برای خودکارسازی و مدیریت فرایندها است و BPMN در نقش یک استاندارد و زبان نشانه‌گذاری، کارکرد این سیستم را استانداردسازی و قابل فهم می‌کند. به همین دلیل است که در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که زمان خرید نرم‌افزار BPMS باید به آن توجه کنید، پیروی از استاندارد BPMN2 خواهد بود.
تماس
درخواست دمو